ابن ابی الدنیا (دائرةالمعارف‌مؤلفان‌اسلامی)ابوبکر عبدالله بن محمد قرشی (۲۰۸-۲۸۱ق)، مشهور به ابن ابی الدنیا، از راویان و محدثان اهل‌سنت قرن سوم هجری قمری در بغداد بود. ۱ - معرفی اجمالیابوبکر عبدالله بن محمد بن عبید قرشی بغدادی، مشهور به ابن ابی الدنیا، وی اهل بغداد بود و به سال ۲۰۸ق به دنیا آمد. نیای بزرگ او قیس از بردگان آزاد شده خاندان امیه بود و بدین‌سبب او را از موالی بنی امیه و قرشی خوانده‌اند. ابن ابی الدنیا حدیث را از بزرگانی چون محمد بن حسین برجلانی، هیثم بن خارجه و علی بن جعد جوهری فراگرفت. کسانی چون حارث بن ابی اسامه، محمد بن خلف وکیع و محمد بن خلف بن مرزبان از وی حدیث نقل کرده‌اند. وی به‌رغم اینکه پدرانش از موالی بنی امیه بودند، در اواخر عمر به سبب شهرت و آوازه نیکو، معلم چند تن از فرزندان خلفای عباسی از جمله معتضد (خلافت ۲۷۹-۲۸۹ق) و پسرش مکتفی (خلافت ۲۸۹-۲۹۵ق) شد. بغدادی مذهب او را شافعی، و ابن ابی یعلی حنبلی دانسته است. ابن ندیم ضمن ستودن ابن ابی الدنیا به پارسایی، به وفور دانش او درباره اخبار و روایات اشاره کرده است. وی در سال ۲۸۱ق در بغداد درگذشت. یوسف بن یعقوب قاضی بر جنازه‌اش نماز گزارد و در گورستان شونیزیه به خاک سپرده شد. ۲ - تالیفاتابن ابی الدنیا تالیفات بسیار داشته و ابن جوزی شمار دست نوشته‌های او را بیش از صد اثر دانسته است. ابن کثیر بنابر روایتی تعداد تالیفات منسوب به وی را نزدیک به سیصد اثر نوشته و ذهبی ۱۷۱ تالیف او را نام برده است که از این قرارند: الادب، اصطناع المعروف، الاشراف، اخبار ضیغم، اصلاح المال، البکاء، الانواء، اخبار الملوک، الاخلاق، الاخوان، الانفراد، اخبار الثوری، الالویه الاولیا،ء الامر بالمعروف، الالحان، الاحزان، اخبار اویس، اخبار معاویه، الاضحیه، الاخلاص، الایام و اللیالی، اهوال القیامه، اعلام النبوه، انزال الحاجة بالله، اخبار قریش، اخبار الاعراب، اعطاء السائل، انقلاب الزمان، اعقاب السرور و الاخوان و الکبار، البق، التهجد، التفکر و الاعتبار، التعازی، تاریخ الخلفاء، التاریخ، تغیّر الاخوان، تغییر الزمان، التقوی، تعبیر الرویا، التشمّس، التوکل، الجوع، الجهاد، الجفاة عند الموت، الجیران، حسن الظن، الحلم، الحذر و الشفقه، حلم الحکماء، حلم الاحنف، حروف خلف، الحوائج، الخلفاء، الخافقین، الخمول، الخبز الخاتم، الدعاء، دلائل النبوه، الدین و الوفاء، ذمّ الدنیا، ذمّ الشهوات، ذم المسکر، ذم البغی، ذم الغیبه، ذم الحسد، ذم الفقر، ذم الریاء، ذم الربا، ذم الضحک، ذم البخل، الذکر، الرهبان، الرخصه فی السماع، الرمی، الرمائن، الرضا، الرقه، الزهد، الزفیر، السنة، السخاء، الشکر ،الشیب، شرف الفقر، الصمت، الصدقه، صدقة الفطر، الصبر، صفة الجنه، صفة النار، صفة النبی (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم)، الصلاة علی النبی (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم)، الطبقات، الطواعین، العزله، العزاء، عقوبة الانبیاء، العقل، العوائد، العقوبات، العیال، العبّاد، العوذ، العیدین، العلم، عاشوراء، العفو، عطاء السائل، العمر و الشباب، فضل العباس، الفتوی، الفرج بعد الشده، فضل العشر، فضل رمضان، الفوائد، فضائل علی (علیه‌السّلام)، فضل لااله الاالله، الفتون، فضائل القرآن، القصّاص، قضاء الحوائج، قصر الامل، قری الضیف، القبور، القناعه، کرامات الاولیاء، المدارة من عاش بعد الموت، المحتضرین، المرض و الکفارات، الموت، المتمنین، مکائد الشیطان، المطر، المنامات، مقتل علی (علیه‌السّلام)، مقتل عثمان، مقتل الحسین (علیه‌السّلام)، مقتل طلحه، مقتل الزبیر، مقتل ابن الزبیر، الیقین، مقتل ابن جبیر، کتاب المروءه، المجوس، معارض الکلام، المملوکین، المغازی، المنتظم، المناسک، مکارم الاخلاق، مجابی الدعوه، المعیشه، محاسبة النفس، النوادر، النوازع، الهم و الحزن، الهدایا، الورع، الوصایا، الوقف و الابتداء و الوجل. الندیم نیز آثاری را برای وی برشمرده که عبارت‌اند از: فقه النبی (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم)، ذم الملاهی، ذم الفحش، التوکید، القرائه، تزویج فاطمه (علیهاالسّلام)، الاصوات، الصبر و آداب اللسان، الرغائب، التوابع، اخبار قریش، صفة المیزان، صفة الصراط، الموقف، شجرة طوبی، سدرة المنتهی، ذکر الموت و القبور، فعل المنکر، التقوی، زهد، مالک بن دینار، مناقب بنی العباس، ذم الغضب، هواتف الجن، اخبار سفیان، الاحادیث الاربعون [۱۴]
کحاله، عمررضا، المستدرک علی معجم المؤلفین، ص۴۳۵.
، الکتّاب [۱۵]
لطفی ریاض‌زداه، عبداللطیف بن محمد، اسماء الکتب، ص۲۵۶.
و تخریجات. [۱۹]
مسعودی، علی بن حسین، مروج الذهب، ج۴، ص۲۹۰.
[۲۹]
سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، تاریخ الخلفاء، ص۳۷۶.
۳ - پانویس۴ - منبع• پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی، دائرة المعارف مؤلفان اسلامی، ج۱، ص۴۸۳-۴۸۴، برگرفته از مقاله «عبدالله قرشی». رده‌های این صفحه : درگذشتگان سال 281 (قمری) | شخصیت‌های قرن 3 (قمری) | محدثان اهل‌سنت قرن 3 (قمری) | مولفان قرن سوم
|